του Χρίστου Χ. Λιάπη*

Η «υπόθεση Iveco», το 2019 είχε πρωτοφανή κοινωνικό αντίκτυπο στην Ισπανία, ως μία τραγική περίπτωση ηλεκτρονικής διαρροής ερωτικού υλικού, η οποία κατέληξε στην αυτοκτονία της παθούσης. Έκτοτε, ανάλογα περιστατικά «εικονο-κεντρικής» ψηφιακής κακοποίησης, κυρίως γυναικών, έχουν δει το φως της δημοσιότητας και στη χώρα μας, με αντίστοιχα ή ανάλογα τραγικές συνέπειες για τα θύματα. Όπως έχουμε επισημάνει και κατά το παρελθόν, προτού φτάσουμε στο απαράδεκτο σημείο της εκδικητικής ή της καφρικώς αφιλότιμης, καυχηματικής δημοσίευσης μιας προσωπικής – ερωτικής στιγμής, θα πρέπει να σταθούμε και στην αρχική φάση της ηλεκτρονικής καταγραφής αυτών των στιγμών.

Ζούμε σε έναν ναρκισσιστικό πολιτισμό. Είμαστε δέσμιοι των ηλεκτρονικών πολυμέσων που επιβάλλουν και διογκώνουν επιφανειακές εικόνες και αγνοούν την ουσία και το βάθος των πραγμάτων και αυτό έχει επιδεινωθεί τα τελευταία χρόνια της COVID-19, καθώς το δίδυμο αποστασιοποίησης-καραντίνας προκάλεσε την ακόμη μαζικότερη εισβολή του ψηφιακού σύμπαντος και της αλληλεπίδρασης της οθόνης, στην κοινωνική και ερωτική μας ζωή και επικοινωνία. Δεν είναι, λοιπόν, απροσδόκητο να βλέπουμε αυτήν την τάση ψηφιακής αυτό- και έτερο-καταγραφής προσωπικών στιγμών να κατακλύζει την ερωτική ζωή, κυρίως των νεαρών ατόμων, τα οποία αναζητούν διαρκώς αυτοεπιβεβαιωτικές εξεικονίσεις των ερωτικών τους κατακτήσεων και επιδόσεων. Εξεικονίσεις, στις οποίες να μπορούν μάλιστα, να προσφύγουν και στο μέλλον, ανασύροντάς τες από τα κινητά και τα tablets τους ή από τους ηλεκτρονικούς δίσκους των υπολογιστών, ακόμη και όταν το ερωτικό τους αντικείμενο θα έχει χαθεί ή δεν θα είναι πια διαθέσιμο. Παράλληλα, αυξάνεται η ανταλλαγή ερωτικών μηνυμάτων, συχνα με συνοδές οπτικοακουστικές καταγραφές ερωτικού περιεχομένου, μεταξύ γνωστών ή και άγνωστων –εκτός της ψηφιακής σφαίρας- ερωτικών συντρόφων, με νέους όρους, όπως το sexting να εισέρχονται στο λεξιλόγιο και στις συνήθειές μας.

Πολλές φορές, όμως, το προσωπικό αυτό υλικό, διαρρέει σε τρίτους ή σε σχετικούς πορνογραφικούς ιστότοπους, χωρίς τη συναίνεση του θύματος (το οποίο συνήθως είναι γυναίκα), είτε για λόγους προσωπικής αντεκδίκησης, όταν η σχέση έχει τελειώσει και ο δράστης αισθάνεται απόρριψη την οποία αδυνατεί να διαχειρισθεί, είτε ακόμη και επιδιαρκούσης της σχέσεως, με σκοπό τον προσπορισμό οικονομικού ανταλλάγματος από τον δράστη, αλλά και συχνά, απλά και μόνον, επειδή ο τελευταίος τέρπεται, διεστραμμένα, από τον εξευτελισμό του ερωτικού του αντικειμένου και από τη δικιά του ψευδοαρρενωπή προβολή. Όταν, όμως, εξευτελίζεις με αυτόν τον τρόπο τον ερωτικό σου σύντροφο, το άτομο, δηλαδή, στο οποίο καθρεπτίζεται ο εαυτός σου, στη διάρκεια της ερωτικής σχέσης ή ακόμη και της περιστασιακής σεξουαλικής επαφής, ο υποκείμενος πυρήνας της κατάπτυστης αυτής ενέργειας, δεν μπορεί παρά να χαρακτηρίζεται από ένα σύμπλοκο αισθημάτων ελλειμματικότητας και εαυτο-ανεπάρκειας.

Όσοι εκδηλώνουν τέτοιες κυβερνο-ερωτικές συμπεριφορές είναι πολύ πιθανό να εμφανίζουν ένα συμπαγές και διαχρονικό μοτίβο αδιαφορίας για τα δικαιώματα των συνανθρώπων τους και εν προκειμένω και των ερωτικών τους συντρόφων, παρορμητικών δράσεων, απουσίας ενοχής και απουσίας ικανότητας να διδαχθούν από τις δυσάρεστες εμπειρίες και καταστάσεις στις οποίες δύνανται να τους εμπλέξουν οι νομικές και κοινωνικές συνέπειες των πράξεών τους. Τα δυσκοινωνικά – αντικοινωνικά χαρακτηριστικά των δραστών τέτοιων πράξεων, θα μπορούσαν, λοιπόν, να κωδικοποιηθούν ως ακολούθως:

• Εκδήλωση σκληρότητας
• Παροδικότητα στις ερωτικές σχέσεις
• Ανευθυνότητα
• Παρορμητικότητα και ευερεθιστότητα
• Απουσία ενοχής και τύψεων
• Αδυναμία αποδοχής της ευθύνης.

Μιας ευθύνης της οποίας ένα μέρος καλείται να σηκώσει η κοινωνία μας, με τους κατασταλτικούς και προληπτικούς της μηχανισμούς, ακόμη και αν οι, καυχηματίες της προσωπικής τους αυτό-εξευτελισμένης ψευδο-επίδοσης, δράστες αδυνατούν ακόμη και να την αντιληφθούν, πολλώ δε μάλλον να την αναλάβουν.

* Ο Χρίστος Χ. Λιάπης MD, PhD, MSc είναι Ψυχίατρος, Διδάκτωρ Παν/μίου Αθηνών και Πρόεδρος του ΚΕΘΕΑ.