Η σκοτεινή πλευρά της -κατά τ’ άλλα- ηλιόλουστης Ελληνικής φιλμογραφίας, βρήκε το στυλ της στην παγκόσμια τάση του noir κι έτσι αναδείχτηκαν πέντε αριστουργήματα.

Το πρώτο Ελληνικό film noir προβλήθηκε στις αίθουσες το 1956 και δεν ήταν άλλο από τον “Δράκο”.
Ο Νίκος Κούνδουρος δημιούργησε αυτό το μνημειώδες έργο επηρεασμένος τόσο από τον Γερμανικό εξπρεσιονισμό όσο κι από τον Ιταλικό νεορεαλισμό, τις δύο βασικές κολώνες δηλαδή του noir.
Σε μια πολύ σκοτεινή πλοκή, ο Ντίνος Ηλιόπουλος ενσαρκώνει τον κεντρικό ήρωα μ’ ένα στυλ ερμηνείας που δεν θυμίζει σε τίποτα τον Ηλιόπουλο που γνωρίσαμε στις ταινίες του Φίνου και που ανήκει στo καλύτερο της καριέρας του.
Η αίσθηση του φόβου κυριαρχεί χωρίς να προβάλλεται αλλά να υπονοείται, κάτι που όπως και στο κλασσικό Γερμανικό “M” του ’31, φέρνει τον θεατή πιο κοντά στα όρια απ’ ό,τι τα mainstream θρίλερ.
Παρόλο που στα περισσότερα άρθρα που κυκλοφορούν για τον “Δράκο” τονίζεται η μουσική του Χατζηδάκι ως βασικό προτέρημα της ταινίας, εμείς -χωρίς να το παραβλέπουμε- βάζουμε άριστα στον Κούνδουρο για το στοιχείο του ψυχολογικού suspense που ο ίδιος κυβερνάει με ασύγκριτη μαεστρία.
Υποκλινόμαστε, επίσης και στον Κώστα Θεοδωρίδη που όχι μόνο απέδωσε την φωτογραφία της ταινίας βάσει του παγκόσμιου noir αλλά το ξεπέρασε με “κόντρα” σκιές στα πρόσωπα να τονίζουν ακόμα περισσότερο τις αντιθέσεις του μαύρου- άσπρου.

Ο Γιάννης Μαρής, ο πατέρας του αστυνομικού Ελληνικού μυθιστορήματος, αποτέλεσε πηγή για τα περισσότερα films noir του Ελληνικού Κινηματοράφου με το πρώτο του σενάριο να προβάλλεται το 1958.
“Ο Άνθρωπος του Τρένου” είναι ένα από τα πιο suspenseful θρίλερ που προβλήθηκαν στο μεγάλο εκράν της εποχής, με πρωταγωνιστές τα ιερά τέρατα της υποκριτικής τέχνης. Η Άννα Συνοδινού, ο Γιώργος Παππάς κι ο Μιχάλης Νικολινάκος υπό τη σκηνοθεσία του Ντίνου Δημόπουλου, ενσάρκωσαν τους ήρωες του σεναρίου με φόντο την σκληρή black&white φωτογραφία του αξεπέραστου Αριστείδη Καρύδη-Φουκς.

Ένα χρόνο αργότερα, ο Τζανής Αλιφέρης μεταφέρει στη μεγάλη οθόνη ένα ακόμα αστυνομικό μυθιστόρημα του Γιάννη Μαρή, “Έγκλημα στο Κολωνάκι”.
Το 1959, λοιπόν, το Ελληνικό κοινό του cinema απολαμβάνει ένα δυνατό θρίλερ μυστηρίου με dark αισθητική τόσο στην πλοκή όσο και στην φωτογραφία με αναπάντεχες ανατροπές. Σ’ αυτό το φιλμ εμφανίζεται και για πρώτη φορά ο αγαπημένος ήρωας του συγγραφέα, Αστυνόμος Μπέκας.
Ίσως επίτηδες, ίσως συμπτωματικά, ο Μαρής σκιαγραφεί τον κεντρικό του ήρωα, Γιώργη Μπέκα, βάσει του παγκόσμιου noir πρότυπου: Ένας anti-hero, σκεπτικός, κυνικός αλλά και δίκαιος τύπος, ο Αστυνόμος Μπέκας , λύνει το μυστηρίο με ανορθόδοξους τρόπους, κερδίζοντας τον θαυμασμό του κοινού στο τέλος.
Ο Αριστείδης Καρύδης-Φουκς υπογράφει και πάλι την εξαιρετική φωτογραφία ενώ τους πρωταγωνιστικούς ρόλους έχουν οι Χρήστος Τσαγανέας, Ανδρέας Μπάρκουλης, Γκέλυ Μαυροπούλου, Μάρω Κοντού και Μιχάλης Νικολινάκος.
Άξιο αναφοράς είναι πως η τέχνη του noir, σ’ αυτή την περίοδο, αρχίζει να διαμορφώνει και το στυλ της αφίσας που εικαστικά απείχε σημαντικά από αυτές των υπόλοιπων Ελληνικών ταινιών.

Το 1960 άλλο ένα έργο του Γιάννη Μαρή ήρθε να ταρακουνήσει τις κινηματογραφικές αίθουσες, αυτή την φορά σε σκηνοθεσία του Ντίνου Κατσουρίδη, το “Έγκλημα στα Παρασκήνια”.
Τον Αστυνόμο Μπέκα που πάλι να καλείται να λύσει το μυστήριο, ερμηνεύει ως hard-boiled ντέντεκτιβ ο Τίτος Βανδής και πραγματικά ο Γιάννης Μαρής δεν θα μπορούσε να βρει καλύτερο Μπέκα από αυτόν. Τον σκληροτράχηλο αστυνόμο, αυτήν την φορά, βοηθάει ένας τετραπέρατος και κομψός δημοσιογράφος που κοιτάμε στο πρόσωπο του Αλέκου Αλεξανδράκη, ενώ οι Μάρω Κοντού, Ζωρζ Σαρρή και Χρήστος Τσαγανέας γίνονται θέμα της έρευνας και φύλακες κρυμμένων μυστικών…
Η φωτογραφία ανήκει και πάλι στον “μάγο” του Ελληνικού noir, Αριστείδη Καρύδη-Φουκς που βραβεύτηκε για την ταινία στο 1ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης ενώ συμμετείχε και στο Φεστιβάλ Καννών.

Μόλις έναν χρόνο αργότερα, η ταινία του Ερρίκου Θαλασσινού σε σενάριο του ίδιου και του Νότα Γ. “Ο Θάνατος Θα Ξανάρθει” προβάλλεται στη μεγάλη οθόνη, δίνοντας μια άλλη διάσταση στο noir χωρίς όμως να ξεφεύγει από τα όρια του genre.
Ο Δημήτρης Παπαμιχαήλ υποδίεται τον επιθεωρητή Τηλέμαχο Χρηστοφή που λύνει το μυστήριο του εγκλήματος και παρόλο που πατάει σταθερά στο anti-hero στυλ, εμφανίζεται πιο εξωστρεφής κι εύθυμος από τους υπόλοιπους χαρακτήρες του noir.
Το αρχικό σενάριο υπέγραψε για το θέατρο ο Νίκος Φώσκολος και βάζει μια οικόγενεια στο μικροσκόπιο εξαιτίας του θανάτου του πατριάρχη. Αυτό που κάνει την ταινία να ξεχωρίζει ιδιαίτερα είναι ο ρόλος του βοηθού του επιθεωρητή που για πρώτη φορά τον έχει γυναίκα.
Η Μέλπω Ζαρόκωστα ήταν η πρώτη ηρωίδα σε film noir που δεν βρίσκεται εκεί για να σαγηνεύσει, να παραπλανήσει ή να αποπλανήσει τον πρωταγωνιστή αλλά για τον βοηθήσει. Παρόλο που η γοητεία της Ζαρόκωστα δεν χωράει αμφιβολίες, σ’ αυτήν την ταινία δεν λάμπει για την ομορφιά της αλλά για την εξυπνάδα και την αποτελεσματικότητα της.
Η φωτογραφία της ταινίας φέρει την υπογραφή του Νίκου Δημόπουλου και ακουμπάει στα πρότυπα του noir αλλά “λειαίνοντας τις αιχμηρές γωνίες” της αυθεντικά σκληρής αισθητικής του είδους, ίσως επειδή το έργο ήταν παραγωγή του Φίνου που άνηκε στο main ρεύμα της εποχής.

Last photo courtesy of finosfilm.com