Υπάρχει θέση για το παρελθόν στο μέλλον μας;
Η Ιταλίδα συγγραφεύς του βιβλίου «Η υπέροχη γλώσσα, 9 λόγοι για να αγαπήσεις τα αρχαία ελληνικά» απαντά καταφατικώς.

του Χρήστου Ζαμπούνη

Στις 8 Ιανουαρίου 2017, η Αντρέα Μαρκολόνγκο έγραψε ένα ενθουσιώδες tweet: «Sempre in classifica, No 4», «Πάντα στα ευπώλητα, στην θέση 4». Ο ενθουσιασμός της ωφείλετο, το δίχως άλλο, στο γεγονός ότι στα 30 της χρόνια και ύστερα από μία σύντομη σταδιοδρομία ως σύμβουλος Επικοινωνίας και ως λογογράφος του Ματέο Ρέντσι, έβλεπε τους κόπους της να αναγνωρίζονται όχι μόνον από έναν στενό κύκλο μυημένων, αλλά και από το ευρύ κοινό.

‘Ενα χρόνο αργότερα, ο εκδότης της (Laterza), την ειδοποίησε ότι το βιβλίο της «La lingua geniale, 9 ragioni per amare il greco» είχε σπάσει το φράγμα των 200.000 αντιτύπων και ότι είχε μεταφρασθεί σε 17 γλώσσες, αριθμός πρωτάκουστος για ένα δοκίμιο που δεν είναι εγχειρίδιο αυτογνωσίας ή, έστω, οδηγός ευτυχίας. Η επιτυχία της έλαβε έτι περαιτέρω διαστάσεις εάν σκεφτούμε το θέμα, δηλαδή μία νεκρή γλώσσα, που διδάσκεται μεν στο Lyceo Classico της γειτονικής χώρας, δεν είναι όμως και τόσο εύπεπτη, όπως παραδέχεται. «Το ξέρουμε όλοι: η πρώτη αντίδραση μπροστά σ’ ένα αρχαίο κείμενο κυμαίνεται ανάμεσα στην παράλυση και τον γνήσιο τρόμο», σημειώνει στο οπισθόφυλλο του βιβλίου της, για να συνεχίσει στον ίδιο εξομολογητικό τόνο σε μία πρόσφατη συνέντευξή της: «Με τα ελληνικά (σ.σ.: για τους Ιταλούς, il greco, τα ελληνικά, είναι τα δικά μας αρχαία), πέρασα διάφορα στάδια, όπως με τον έρωτα. Στην Γ’ Λυκείου παρ’ ολίγον να τα παρατήσω, διότι δυσκολεύθηκα με την Γραμματική, αλλά όταν ανοίχθηκε εμπρός μου ο κόσμος των αρχαίων κειμένων, τότε κατάλαβα ότι επρόκειτο για μία ωραία πρόκληση.

Η εξωτερική της εμφάνιση, είναι αλήθεια, βοήθησε στην προβολή του βιβλίου. Το φιλοθεάμον κοινό φάνηκε να θέλγεται από την ανατροπή της εικόνας-κλισέ που είχε για τους φιλολόγους των ελληνικών, συνήθως μεγάλης ηλικίας και διοπτροφόρους, και ίσως υπήρξε εκ μέρους του μία περιέργεια που οδήγησε στην αύξηση των πωλήσεων. Ο πραγματικός, όμως, λόγος του εκδοτικού αυτού φαινομένου έγκειται αλλού, σε αυτό που δύο κορυφαίοι διανοητές προσδιόρισαν, ο καθένας, μέσα σε μία φράση: «Επιστρέφουμε στα αρχαία ελληνικά όταν έχουμε κουραστεί από την σύγχυση της εποχής μας», έγραψε η Βιρτζίνια Γουλφ. «Η κατάργησις της κλασσικής παιδείας υπηρετεί μόνον την απώλεια της μνήμης», έγραψε ο Ουμπέρτο Έκο.

Η χρονική σύμπτωσις της εκδόσεως της «Τέλειας γλώσσας» με την πρόθεση του ιταλικού υπουργείου Παιδείας να περιορίσει τις ώρες διδασκαλίας των ελληνικών επανέφερε το ζήτημα στο επίκεντρο του διαλόγου. Οι υπερασπιστές της διδασκαλίας της γλώσσας του Ομήρου βρήκαν έναν ανέλπιστο σύμμαχο στο πρόσωπο της Μαρκολόνγκο, και οι αρνητές της αναγκάσθηκαν σε μερική υποχώρηση. «Όποιος έχει σπουδάσει ελληνικά ξεχωρίζει, γιατί είναι πιο σκεπτόμενος, έχει καλύτερο κριτικό πνεύμα, γράφει και εκφράζεται πιο σωστά», «Τα ελληνικά είναι ένας υπέροχος και συνάμα συναρπαστικός τρόπος για να βλέπεις τον κόσμο, να ζεις, να σκέφτεσαι και να επικοινωνείς με τους άλλους», «Πρόκειται για την πιο ολοκληρωμένη πνευματικά γυμναστική», «Η πλήρης κατανόηση του Δυτικού Πολιτισμού γίνεται μόνον μέσω των αρχαίων ελληνικών κειμένων», «Τα ελληνικά σού ανοίγουν το μυαλό», είναι ορισμένα από τα επιχειρήματα που ακούσθηκαν υπέρ της γλώσσας αυτής -η οποία δεν είναι καν των προγόνων των σημερινών Ιταλών-, ενισχύοντας την συνέχιση της διδασκαλίας της. Στον αντίποδα, στην χώρα μας, όπου δεν υπάρχει το εμπόδιο του αλφαβήτου, και αρκετές λέξεις, ιδίως οι σύνθετες, είναι ίδιες, τα αρχαία, όπως τα λέμε σκέτα, υφίστανται ταπεινωτικές και συνεχόμενες ήττες μετά την «Εκπαιδευτική Μεταρρύθμιση» του Γεωργίου Ράλλη, το 1975. Η απώλεια της μνήμης είναι εμφανής σε όλες τις εκφάνσεις του βίου, ιδίως στον γραπτό λόγο. Η σύγχρονη γλώσσα έχει αποκοπεί από την τεράστια δεξαμενή της αρχαίας ελληνικής και έχει πτωχύνει. Δεν είναι τυχαίο ότι το βιβλίο της Μαρκολόνγκο πέρασε σχεδόν απαρατήρητο στην ελληνική του έκδοση. Εν παραλλήλω, Έλληνες ή Ελληνίδες Μαρκολόνγκο δεν φαίνονται ακόμα στον ορίζοντα, και όποιος ασχολείται με τα αρχαία κατατάσσεται αυτομάτως σε μία από τις τρεις κατηγορίες: γραφικός, αρχαιοκάπηλος, φασίστας – ενίοτε και στις τρεις… Ας κλείσω αισιόδοξα. Η Ιταλίδα συγγραφέας μάς υπενθυμίζει στο δοκίμιό της μία έγκλιση, την Ευκτική, που είναι μοναδική, υπό την έννοια ότι δεν υπάρχει σε καμία άλλη γλώσσα του κόσμου. «Η έγκλιση αυτή εκφράζει την επιθυμία, το ευκταίο. Θα ήταν λοιπόν ευκταίο τα αρχαία ελληνικά να επανέλθουν στην θέση που τους αξίζει – όχι ως κάτι σχολαστικό ή αναχρονιστικό, αλλά ως κάτι ωφέλιμο. Πρόκειται για έναν νέο τρόπο σκέψεως, μία πράξη ανδρείας», τονίζει με το χαμόγελο Αρχαίας Κόρης η Μαρκολόνγκο.

Το βιβλίο κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Πατάκη.