Μία συνάντηση με τον Κωνσταντίνο Τζούμα στη Μαντζάρου 3

της Κέλλυς Σταυροπούλου, Φωτογράφος: Γιώργος Μαλεκάκης

Ευχαριστούμε τον Βαγγέλη Πιττερό για τη φιλοξενία.

«Ας φανταστούμε ότι είμαστε στη Νότιο Γαλλία, έχουμε μαζί μας το βιβλίο “Μίλησε Μνήμη” του Βλαντιμίρ Ναμπόκοφ και μιλάμε για πράγματα που έχουν μια ομορφιά και που δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα. Γιατί, αν μιλήσουμε για πραγματικότητα, πολύ φοβάμαι ότι σήμερα έχουμε κάνει focus στην ασχήμια». Με αυτή τη φράση ο Κωνσταντίνος Τζούμας προλόγισε τη συζήτησή μας, ένα μεσημέρι, σε ένα κολωνακιώτικο καφέ, στη Μαντζάρου 3.

Χωρίς να χρειαστεί να του κάνω ερωτήσεις ή να δίνω εγώ ρυθμό στην κουβέντα μας, συνέχισε ο ίδιος με το γνωστό ονειροπόλο ύφος του: «Γι’ αυτό υπάρχει και αυτή η νοσταλγία για μακρινές εποχές. Για εποχές όπου οι άνθρωποι ήταν ακόμη γενναιόδωροι και είχαν στυλ. Το μυαλό μας είναι ακόμη εκεί, δεν μπορεί να προσγειωθεί στην αντίληψη που υπάρχει σήμερα για τα πράγματα. Μια αντίληψη που μεταφράζεται σαν μια αέναη λύση προβλημάτων». Αναρωτιόμουν πράγματι τι να σκέφτονται άνθρωποι ρομαντικοί, διανοούμενοι, με παλαιομοδίτικες αρχές ευγένειας και στυλ, για τη σημερινή κατάσταση στην Ελλάδα. «Η δική μας χώρα έχει πέσει σε χέρια ανίκανων. Είναι άσχετοι, δεν ξέρουν να διαχειριστούν καταστάσεις, είναι ατσούμπαλοι ενδυματολογικά. Παλιά υπήρχε μια υπόνοια στυλ. Τώρα πια το μεταμοντέρνο δεν το σεβόμαστε ως κάτι που έχει τη φόρα του καινούργιου. Είμαστε μπλαζέ απέναντί του και ελαφρώς κουρασμένοι. Βλέπετε, έχει επικρατήσει καθολικά το λεγόμενο “Anything goes”, δηλαδή ο καθένας κάνει ό,τι του κατέβει, χωρίς κανέναν κανόνα. Αυτό ισχύει στην πολιτική και σε όλους τους τομείς.

Από την άλλη, οι άνθρωποι που ζουν σε άλλες χώρες έρχονται εδώ και είναι ευτυχισμένοι. Έχει το τρομερό “προσόν” αυτή η χώρα να απορρυθμίζει τον οποιονδήποτε, όσο οργανωμένος ή ικανός κι αν είναι. Γι’ αυτό και η Ελλάδα είναι το ιδεώδες μέρος για αυτοσχεδιασμό – επειδή τίποτα δεν λειτουργεί, πρέπει να μάθεις να επιβιώνεις αυτοσχεδιάζοντας», μου λέει διαβάζοντας τη σκέψη μου.

Φοράει ένα καφετί κοστούμι και ψάθινο καπέλο. Του ζητάω να μιλήσουμε για στυλ. «Το στυλ είναι κάτι που ή το έχεις ή δεν το έχεις. Δεν μιλάς γι’ αυτό. Όσο λιγότερο το συζητάς, τόσο πιο εύγλωττα προκύπτει. Όταν αρχίζεις να το αναλύεις, φοβάμαι ότι το αποτέλεσμα είναι κατώτερο της δήθεν εμβάθυνσης», λέει και συνεχίζει: «Το στυλ προκύπτει αβίαστα. Κάποτε είχαν ρωτήσει την Brigitte Bardot ποιος κατά τη γνώμη της είναι ο ιδανικός εραστής και εκείνη είχε απαντήσει το καταπληκτικό “ο ξέγνοιαστος”». Για εκείνον, αλήθεια, τι στοιχεία έχει η ιδανική ερωμένη; «Διαθέτει μια δόση πολυτέλειας, μια δόση νωχέλειας, είναι cool, είναι φιλήδονη. Η ερωμένη πρέπει να είναι λίγο, όχι πολύ, νεότερη και να είναι και λίγο ατίθαση. Να σε ακυρώνει, ώστε μέσα από τα αντιδραστικά της μάτια να ανακαλύπτεις ξανά εσένα», απαντά.

Νομίζω ότι δεν είμαι μόνο εγώ που ακούω τα λόγια και τις σκέψεις του Κωνσταντίνου Τζούμα ευλαβικά, μέσω ραδιοφώνου ή διαβάζοντας τα βιβλία του ή συναντώντας τον τυχαία στο Φίλιον, στο Κολωνάκι. Τον ρωτάω πώς βιώνει ο ίδιος τον «ρόλο» του. «Με το να μην το κάνω θέμα», μου λέει και εξηγεί: «Αυτό είναι το μότο μου γενικά. Ο Ντίνος Ηλιόπουλος ανέβαζε κάποια στιγμή μια παράσταση στη Θεσσαλονίκη και κάποιος που καθόταν πίσω σηκώθηκε και φώναξε “δεν ακούμε ρε”. Ο ηθοποιός διέκοψε την παράσταση και είπε από τη σκηνή, με τον δικό του λιτό τρόπο: “Ε, δεν λέμε και τίποτα σπουδαίο”».

Τελειώσαμε τη συνέντευξη και, καθώς έφευγα, μου έμεινε αυτή η φράση. Σκεφτόμουν ότι κι εμείς δεν είπαμε και τίποτα σπουδαίο… Αλλά δεν ήταν μια αίσθηση ακύρωσης, ούτε ταπεινότητας αυτό που είχα. Ήταν κάτι ανάλαφρο και ανεπιτήδευτο. Σαν τη φωνή του Κωνσταντίνου Τζούμα, που χαϊδεύει νωχελικά τα αυτιά μας και την ίδια στιγμή γίνεται το ένα και μοναδικό μέσο να ακούσουμε μεγάλες αλήθειες, μακρινές και κοντινές, σημαντικές και ασήμαντες.

«Όταν κάνω εκπομπή, ταξιδεύω με το μυαλό μου. Σκέφτομαι ότι βρίσκομαι στη Ζυρίχη, στο Μανχάταν, στο Μπουένος Άιρες… Από την άλλη και η ζωή σε όλες αυτές τις μητροπόλεις, που κάποτε φάνταζε υπέροχη, πλέον μαθαίνω ότι έχει γίνει σκληρή και αποτρόπαια».