Παρίσι, Λεωφόρος Μαρσό 5. Ανάμεσα στην Αψίδα του Θριάμβου και τον Σηκουάνα, βρίσκεται το Μουσείο Yves Saint Laurent Paris, στον ίδιο χώρο όπου για 30 σχεδόν χρόνια, από το 1974 έως το 2002, ο μεγάλος σχεδιαστής σχεδίαζε τις εμβληματικές δημιουργίες του. Στο μυθικό αυτό χώρο, η διευθύντρια του μουσείου Elsa Janssen μας μιλά για τον Yves Saint Laurent κάνοντας μια αναδρομή στη ζωή, το έργο και τη φιλοσοφία του ως δημιουργού.

Του Γιώργου Αρχιμανδρίτη

Πότε o Yves Saint Laurent ανακαλύπτει τη μόδα και την κλίση του προς αυτή;

Την ανακαλύπτει στο Οράν της Αλγερίας όπου γεννήθηκε και συγκεκριμένα μέσα από τα κοστούμια που είχε σχεδιάσει για το «Σχολείο των γυναικών» του Μολιέρου ο Κριστιάν Μπεράρ, ένας καλλιτέχνης που τον επηρέασε πάρα πολύ στη μετέπειτα πορεία του. Ανακαλύπτει δηλαδή το θεατρικό κοστούμι πριν από τη μόδα. Αυτή είναι η πρώτη του επαφή με τον κόσμο της ένδυσης. Έπειτα την ανακαλύπτει μέσα από τα περιοδικά που διαβάζουν η μητέρα και οι αδελφές του. Πολύ γρήγορα μάλιστα, από τα δεκατέσσερά του, αρχίζει να δημιουργεί τις περίφημες χάρτινες κούκλες του για τις οποίες σχεδίαζε δισδιάστατες γκαρνταρόμπες από χαρτί.

Πώς εισέρχεται επαγγελματικά στον κόσμο της μόδας;

To 1954 κερδίζει το πρώτο βραβείο στον τομέα «φόρεμα» ενός μεγάλου διαγωνισμού και λίγους μήνες μετά προσλαμβάνεται από τον Christian Dior, ο οποίος αντιλαμβάνεται αμέσως το τεράστιο ταλέντο του. O Yves Saint Laurent τρέφει μεγάλο σεβασμό για τον Dior και μαθαίνει πολλά πράγματα απ’ αυτόν. Εμπνέεται από τα σχέδιά του, την τελειομανία, τη μέθοδο και την πειθαρχία του. Ως εστέτ που ήταν ο ίδιος, θαύμαζε επίσης τον τρόπο ζωής του, την αγάπη του για τα εικαστικά και τις σχέσεις του με γνωστούς καλλιτέχνες της εποχής. Και όταν ο Dior πεθαίνει, το 1957, ο Yves Saint Laurent τον διαδέχεται στην καλλιτεχνική διεύθυνση του οίκου. Έτσι, στα 21 του χρόνια, γίνεται ο πιο νέος σχεδιαστής μόδας στον κόσμο. Εκεί θα δημιουργήσει και τη γραμμή trapèze, που θα αποτελέσει βασικό στοιχείο της καλλιτεχνικής του ταυτότητας. Στις μετέπειτα δημιουργίες του μάλιστα θα εμπνευστεί πάρα πολύ από την ανδρική γκαρνταρόμπα – σμόκιν, εργατικές φόρμες, ναυτικά παλτό – και θα την μεταφέρει στη γυναικεία γκαρνταρόμπα με την ιδέα να προσδώσει στη γυναίκα που τη φορά δύναμη και εξουσία.

Ιδιαίτερο ρόλο στη δημιουργία του δικού του οίκου έπαιξε η γνωριμία του με τον σύντροφό του, τον Πιερ Μπερζέ…

Ναι, διότι, από τη μια, ο Yves Saint Laurent ήταν ένας εκπληκτικά ταλαντούχος δημιουργός και, από την άλλη, ο Πιερ Μπερζέ ήταν ένας εστέτ που κατάλαβε αμέσως ότι η καλλιτεχνική του μεγαλοφυΐα θα μπορούσε να αποτελέσει τη βάση για την ίδρυση ενός οίκου που θα έφερε το όνομά του. Ήταν δύο προσωπικότητες πραγματικά συμπληρωματικές και αποτέλεσαν ένα υποδειγματικό μοντέλο επιχειρηματικής ανάπτυξης. Ήξεραν να επιλέγουν πολύ ικανούς συνεργάτες, έδειχναν τόλμη στη σωστή στιγμή, είχαν την αίσθηση του θεάματος και του μάρκετιγκ. Όλα αυτά έπαιξαν πολύ σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη της μάρκας Yves Saint Laurent.

Ένα άλλο στοιχείο που τους ένωνε ήταν η αγάπη τους για την τέχνη…

Βεβαίως. Την περίφημη συλλογή τους άρχισαν μάλιστα να την δημιουργούν πριν ιδρύσουν τον οίκο μόδας. Επίσης, μέσα από τη σχέση του με τον Πιερ Μπερζέ, ο Yves θα γνωρίσει πολλούς μαικήνες της τέχνης κι αυτό θα είναι για κείνον μια αποκάλυψη. Θα έρθει σε επαφή με τον εκλεπτυσμένο τρόπο ζωής τους, τους μαγικούς χώρους στους οποίους ζούσαν, το ενδιαφέρον, τη φιλομάθεια και την περιέργειά τους σε θέματα τέχνης. Έτσι θα γεννηθεί μέσα του η φιλοδοξία να γίνει και ο ίδιος μέρος αυτού του κόσμου. Αυτό επετεύχθη χάρη στη σχέση του με τον Πιερ Μπερζέ και το κοινό τους πάθος για την τέχνη. Και το εκπληκτικό με τη συλλογή τους είναι ότι δεν περιλάμβανε μόνο έργα του εικοστού αιώνα, αλλά διαφόρων εποχών της ιστορίας της τέχνης και διαφόρων πολιτισμών.

Έκφραση του πάθους αυτού ήταν και η Βίλα Μαζορέλ στο Μαρόκο…

Ακριβώς. Ανακαλύπτουν το Μαρόκο το 1966 και το ερωτεύονται αμέσως. Εκεί ο Yves Saint Laurent ξαναβρίσκει το φως της παιδικής του ηλικίας, τον λαμπρό ήλιο, τα έντονα χρώματα. Τότε μάλιστα αρχίζει να βάζει χρώματα στις δημιουργίες του, ενώ μέχρι τότε ήταν φανατικός λάτρης του μαύρου. Σ’ αυτό έπαιξε ρόλο η Βίλα Όαση, που ανήκε στον Γάλλο ζωγράφο Ζακ Μαζορέλ. Η απόκτηση της βίλας αυτής με τα υπέροχα χρώματα και τους εκπληκτικούς κήπους της δεν είναι απλώς η έκφραση μιας καλλιτεχνικής φιλοδοξίας, αλλά μια πραγματική γιορτή των αισθήσεων. Στον ροδώνα της θα σκορπιστούν αργότερα οι στάχτες του Yves.

Ποιες ήταν οι γυναικείες μορφές που τον ενέπνεαν ως σχεδιαστή;

Από τον στενό του περίγυρο, ήταν σαφώς η Μπετί Κατρού και η Λουλού ντε λα Φαλέζ, δύο προσωπικότητες εντελώς διαφορετικές μεταξύ τους. Η Λουλού τον μάγευε με τον τρόπο που ντυνόταν, με την εφευρετικότητά της, με τον εκκεντρικό και ιδιόρρυθμο χαρακτήρα της. Είχε αστείρευτη φαντασία, ντυνόταν με ρούχα από δεύτερο χέρι, ήταν απίστευτα κομψή – με έναν μπαρόκ τρόπο – και πολύ θηλυκή. Από την άλλη, ήταν η Μπετί Κατρού με την ανδρόγυνη σιλουέτα, που αδιαφορούσε για όλ’ αυτά. Φορούσε πάντα τα ίδια ρούχα και αγαπούσε πολυ τις μινιμαλιστικές δημιουργίες του Yves Saint Laurent με έντονο το ανδρόγυνο στοιχείο. Μια άλλη γυναικεία μορφή που αποτέλεσε μεγάλη πηγή έπνευσης για κείνον, ήταν η Κατρίν Ντενέβ, την οποία λάτρευε σα θεά. Λάτρευε το μυστήριο που την περιέβαλλε, την λάμψη και την ευφυία της. Κι έπειτα ήταν η Ελέν ντε Ροτσίλντ, η Μαρί-Λορ ντε Νοάιγ, η Ελέν Ροσάς, γυναίκες-μαικήνες, που στήριζαν τις τέχνες και αγαπούσαν την ποίηση, την όπερα και τις τέχνες γενικότερα.

Τελικά η μόδα είναι τέχνη;

Ο Πιερ Μπερζέ έλεγε ότι η μόδα μπορεί να μην είναι τέχνη, αλλά ότι ο Yves Saint Laurent ήταν καλλιτέχνης. Η χρηστική διάσταση του ενδύματος είναι συνήθως τοσο ισχυρή που δε σου επιτρέπει να θεωρήσεις την μόδα ως τέχνη. Στις δημιουργίες όμως του Yves Saint Laurent η καλλιτεχνική διάσταση είναι συχνά τόσο ισχυρή που η χρηστική πλευρά καταργείται. Γι’ αυτό και πολλά από τα σχέδιά του αποτελούν πραγματικές καλλιτεχνικές δημιουργίες. Αποτελούν τέχνη.