του Z Man

Ο χαρακτηρισμός «ατιμασμένος» συνήθως προορίζεται για άτομα που με τις πράξεις τους μολύνουν την ηθική της κοινωνίας. Τον προηγούμενο αιώνα υπήρξε ένα κύμα τηλε-ευαγγελιστών που είχαν εμπλακεί σε σεξουαλικές διαμάχες. Η ανταμοιβή τους ήταν να χαρακτηρίζονται ως ατιμασμένοι, κάθε φορά που αναφέρονταν στα media. Οι πολιτικοί, φυσικά, συχνά «ταμπελοποιούνται» ως ατιμασμένοι, συνήθως για τους ίδιους λόγους με αυτούς των τηλε-ευαγγελιστών.

Υπάρχει και μια άλλη κατηγορία ανθρώπων που χαρακτηρίζονται έτσι. Αυτοί που κάποια στιγμή καταλήγουν να κάνουν κάτι θεαματικά λάθος στον τομέα τους. Μια επιστήμονας για παράδειγμα, που πέρασε ολόκληρη τη ζωή της προσπαθώντας να αποδείξει τη «θεωρία του κατοικίδιου» με σκοπό να τη διαψεύσει στη συνέχεια. Όπως και μια επιστήμονας που κέρδισε φήμη και δόξα για κάποια θεωρία αλλά τελικά αποδείχτηκε ότι προσποιήθηκε την έρευνά της ή έκανε κάποιο τεράστιο λάθος στις μεθόδους της. Ένα τέτοιο παράδειγμα αποτελεί η Naomi Wolf. Καθώς βρισκόταν σε μια περιοδεία προώθησης του βιβλίου της «Outrages: Sex, Censorship, and the Criminalization of Love», έμαθε από τον Matthew Sweet του BBC που της έπαιρνε συνέντευξη, ότι το κεντρικό μήνυμα του βιβλίου ήταν λάθος. Είχε παρεξηγήσει έναν παλιό νομικό όρο. Κάτι τέτοιο ακύρωνε το βιβλίο και τη διδακτορική της διατριβή, στην οποία βασιζόταν το βιβλίο. Η κυρία Wolf είναι πλέον μια ατιμασμένη συγγραφέας.

Μπορεί να είναι λίγο νωρίς για να χαρακτηρίσουμε τον πολιτικό επιστήμονα Francis Fukuyama ως ατιμασμένο, αλλά ήρθε η στιγμή να ανοίξουμε τη συζήτηση. Είναι γνωστός στον κόσμο για το βιβλίο του με τίτλο «The End of History and the Last Man», στο οποίο υποστήριξε ό,τι η εξέλιξη της ανθρώπινης ιστορίας ήταν αποτέλεσμα του αγώνα μεταξύ ιδεολογιών. Η κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης ήταν το τέλος αυτού του αγώνα και η φιλελεύθερη δημοκρατία στέφθηκε νικήτρια. Το εάν τελικά πίστευε αυτά που έγραψε έγινε θέμα συζήτησης. Κάποιοι υποστήριξαν ότι απλώς απεικόνισε τη θριαμβευτική διάθεση των ελίτ της Δύσης, που αισθανόντουσαν καλά για τους εαυτούς τους στο τέλος του Ψυχρού Πολέμου. Μια διατριβή βασισμένη στην ιδέα ότι βρίσκονταν στη σωστή πλευρά της ιστορίας, ό,τι περπατούσαν με τους αγγέλους, ήταν ένας καλός τρόπος να πουλήσουν πολλά βιβλία. Οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν επικεντρωθεί στον ισχυρισμό του ότι η φιλελεύθερη δημοκρατία ήταν πλέον η σωστή απάντηση στον καλύτερο τρόπο οργάνωσης της κοινωνίας. Ακόμη και μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, το μεγαλύτερο μέρος του κόσμου παρέμεινε ανελεύθερο και αντιδημοκρατικό. Σύμφωνα με τον Fukuyama, ήταν απλώς θέμα χρόνου να ασπαστεί ο κόσμος την πραγματικότητα και να αγκαλιάσει το αμερικανικό μοντέλο πολιτισμού, οικονομίας και πολιτικής. Η φιλελεύθερη δημοκρατία ήταν αναπόφευκτη.

Στη δεκαετία του 1990, μια τέτοια θέση ακουγόταν λογική, αλλά τις τελευταίες δύο δεκαετίες αποδεικνύεται ότι είναι ψευδής. Ο υπόλοιπος κόσμος δεν ασπάζεται το αμερικανικό μοντέλο πολιτισμού, οικονομίας και πολιτικής. Το πιο σημαντικό όμως είναι ότι οι δυτικές δημοκρατίες έχουν γίνει πολύ δογματικές και αυταρχικές. Αντί η φιλελεύθερη δημοκρατία να σαρώνει τον κόσμο, βλέπουμε τώρα την τελευταία ιδεολογία να «αυτοκτονεί» σε μια φρενίτιδα πολιτιστικής τρέλας. Ο Fukuyama δεν ήταν ο μόνος που φανταζόταν το μέλλον μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου. Στο βιβλίο του, «The Clash of Civilizations and the Remaking of World Order», ο αείμνηστος πολιτικός επιστήμονας Samuel Huntington υποστήριξε ότι οι πόλεμοι στο μέλλον θα διεξάγονταν μεταξύ πολιτισμών και όχι χωρών. Με άλλα λόγια, δεν φτάσαμε στο τέλος της ιστορίας αλλά σε ένα νέο κεφάλαιο στον αγώνα της ανθρωπότητας.

Αντιμέτωπες με αυτές τις δύο ανταγωνιστικές θεωρίες της ιστορίας και με το τι θα ακολουθήσει μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, οι αμερικανικές ελίτ επέλεξαν αυτή που τους συνέφερε περισσότερο, οπότε ο Fukuyamaανακηρύχθηκε προφήτης. Δεν ήταν μόνο το γεγονός ότι η θεωρία του τους έκανε ήρωες της ιστορίας, αλλά υποστήριξε τα ρεύματα σκέψης της σύγχρονης ελίτ όπως ο ακραίος εξισωτισμός και η θεωρία «tabula rasa». Ο Huntington υποστήριξε ότι ο πολιτισμός είναι κάτι αληθινό ενώ ο Fukuyama ένα κοινωνικά κατασκευασμένο τεχνούργημα. Ό, τι συμβαίνει αυτή τη στιγμή αποδεικνύει ότι ο Fukuyama έπεσε αρκετά έξω στην εκτίμησή του και ο Huntington κυρίως μέσα. Η Ρωσία εισέβαλε στην Ουκρανία για πολιτιστικούς και ιστορικούς λόγους που είναι ιδιόμορφοι στην Ευρασία. Για πάνω από μια δεκαετία τώρα, οι Ρώσοι ηγέτες εκφράζουν μια διαφορετική πολιτιστική προοπτική απ’ αυτήν της Δύσης. Δεν απορρίπτουν το αμερικανικό μοντέλο πολιτισμού, οικονομίας και πολιτικής για ιδεολογικούς ή πρακτικούς λόγους, αλλά για λόγους πολιτισμού.Το μεγαλύτερο μέρος του κόσμου υποστηρίζει τη Μόσχα ενάντια στην Ουάσιγκτον, όχι επειδή μοιράζονται την πολιτιστική προοπτική της Ρωσίας. Βλέπουν απλώς το αμερικανικό μοντέλο πολιτισμού, οικονομίας και πολιτικής ως απειλή για τον τρόπο ζωής τους. Αυτή είναι η οπτική τους για την Ευρασία. Για τη Ρωσία, ο πόλεμος στην Ουκρανία αφορά την προστασία αυτού που λογίζεται ως λαός. Για τον υπόλοιπο κόσμο, είναι μια σύγκρουση πολιτισμών. Είναι η ποικιλομορφία του κόσμου απέναντι στη μονόστροφη κουλτούρα της Δύσης.

Παρόλο που η τελευταία δεκαετία σχεδόν διέψευσε τη βασική θέση του Fukuyama, ορισμένοι επιμένουν ότι η ιστορία δεν έχει ακόμη διαδραματιστεί. Υποστηρίζουν ότι το τέλος του παιχνιδιού θα έρθει με την αλλαγή καθεστώτος στη Ρωσία, ακολουθούμενη από την αλλαγή καθεστώτος στην Κίνα. Αυτό φέρεται να δήλωσε ιδιωτικά ο Υπουργός Εξωτερικών Anthony Blinken. Όπως και οι προηγούμενοι ιδεολόγοι, οι φιλελεύθεροι δημοκράτες είναι σίγουροι ότι ο παράδεισος βρίσκεται ακριβώς πίσω από τον επόμενο λόφο. Ευτυχώς, έχουμε έναν τρόπο να το τεστάρουμε αυτό, με την ευγενική χορηγία του Fukuyama. Στις 10 Μαρτίου έκανε κάποιες προβλέψεις για το τι θα συμβεί με τη Ρωσία σε αυτόν τον πόλεμο. Είπε ότι η Ουκρανία θα κέρδιζε τον πόλεμο επειδή ο ρωσικός στρατός θα κατέρρεε σε λίγες μέρες. Αυτό θα οδηγούσε φυσικά σε μια γρήγορη πολιτική κρίση στη Ρωσία και στην κατάρρευση του καθεστώτος Putin και όλων των εθνικιστικών αιτιών παγκοσμίως. Στη συνέχεια έπαιξε όλα του τα χαρτιά συνδέοντας τις προβλέψεις του με τη διατριβή του που τον έκανε διάσημο πριν από 30 χρόνια. «Η ρωσική ήττα θα καταστήσει δυνατή “μια νέα γέννηση της ελευθερίας” και θα μας βγάλει από το φόβο της παρακμής της δημοκρατίας παγκοσμίως. To πνεύμα του 1989 θα συνεχιστεί, χάρη σε ένα σωρό γενναίους Ουκρανούς». Ο Fukuyama έχει στοιχηματίσει τη φήμη του στη ρωσική ήττα στην Ουκρανία.

Μέχρι τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές, οι Ρώσοι έχουν καταλάβει γη ανάλογη με την έκταση της Μεγάλης Βρετανίας και έχουν περικυκλώσει τον ουκρανικό στρατό στα ανατολικά. O Zelensky είναι αντιμέτωπος τώρα με τη θυσία του ανατολικού του στρατού σε κάτι που μοιάζει με τo Heiligenbeil Cauldron (μάχη στο τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου όπου η τέταρτη στρατιά της Wehrmacht σχεδόν αφανίστηκε από τον κόκκινο στρατό) ή να αποδεχτεί τους όρους που προσφέρονται από τη ρωσική πλευρά. Είναι πολύ νωρίς για να μάθουμε το πώς θα εξελιχθεί κάτι τέτοιο, αλλά μην στοιχηματίσετε σε μια ρωσική ήττα στην Ουκρανία. Αυτό που γίνεται ξεκάθαρο είναι ότι ο Fukuyama έκανε εντελώς λάθος στο τι θα επακολουθήσει μετά τον Ψυχρό Πόλεμο. Όσο οι επιταγές από τις ελίτ συνεχίζουν να καταφθάνουν, δεν έχει κανέναν λόγο να αμφισβητήσει τα λεγόμενά του αλλά φτάνουμε στο σημείο όπου κάποιος λογικός άνθρωπος μπορεί να του κρεμάσει την ταμπέλα «ατιμασμένος» κάθε φορά που αναφέρεται το όνομά του. Η τελευταία του συνεισφορά θα πρέπει να λειτουργεί ως προειδοποίηση σε όσους αφήνουν τους εαυτούς τους να παρασυρθούν από λάθη λόγω της ιδεολογικής τους ιδιοσυγκρασίας.