του Λάμπη Ταγματάρχη

Εικαστική εγκατάσταση στο Μικρό Θέατρο Επιδαύρου.

Ένα μη θεατρικό έργο σε ένα θέατρο. Μια παράσταση χωρίς ηθοποιούς, μα με Χορό τους θεατές. Ένα έργο τέχνης με «σκηνικό» έναν λαβύρινθο νημάτων, που εφόσον ανακαλύψεις τα «περάσματά» του φτάνεις στο νόημα… Μια εικαστική εγκατάσταση που, όσες φορές κι αν επαναληφθεί, ποτέ δεν είναι η ίδια. Ένα έργο τέχνης όπου η παραμικρή κίνηση, έστω κι ενός εκ των συμμετεχόντων, επηρεάζει «χαοτικά» και κυριολεκτικά την αφήγηση. Ένα έργο που μόλις τελειώνει, την ίδια στιγμή αρχίζει, απ’ την αρχή, και συνεχίζει να υπάρχει, να δρα και να επιδρά, αν και «κατέβηκε».

Κυρία Αιμιλία Παπαφιλίππου, θα μας μεταφράσετε το έργο σας;

Φοβάμαι πως τα έργα δεν μεταφράζονται, αλλά βιώνονται… Ο καθένας βιώνει με τον δικό του τρόπο αυτό που βλέπει, ακούει ή αντιλαμβάνεται. Δηλαδή συμμετέχει, συμπράττει.

Πώς προέκυψε η ιδέα γι’ αυτό το έργο;

Είναι ένα έργο με αφορμή τις απαγορεύσεις και τις αποτροπές της πανδημίας, αλλά και του παράλληλου ασφυκτικού εναγκαλισμού με την τεχνολογία, που αποκάλυψε νέους τρόπους που οργανώνεται ο άνθρωπος και οι κοινωνίες σήμερα.

Ποια η σχέση του έργου με το αρχαίο θέατρο;

Όλα τα αρχαία θέατρα είναι φτιαγμένα στις πλαγιές λόφων, με θέα το μεγαλείο της φύσης. Μπορούμε λοιπόν να θεωρήσουμε το θέατρο ως ένα χωνί όπου η κορυφή του είναι χωμένη στη γη και οι κερκίδες του θεάτρου οργανώνουν το μισό χωνί, ενώ το άλλο μισό οργανώνεται διά του βλέμματος…Έτσι το θέατρο γίνεται αντιληπτό ως οργανική συνέχεια της φύσης.

Και οι θεατές;

Οι θεατές παράλληλα με το δρώμενο βλέπουν ο ένας τον άλλο, συλλειτουργούν, συγκινούνται, συμπράττουν. Συνυπάρχουν δηλαδή σε μια κοινότητα-κοινωνία και δημιουργούν μια συνεκτική σχέση με τη φύση. Θέατρο και φύση γίνονται ένα…

Λέτε γι’ αυτό να ήταν τα αρχαία θέατρα τόποι και ίασης;

Πιστεύω πως τα θέατρα σίγουρα ήταν –και είναι– μηχανισμοί συνεκτικότητας και ως εκ τούτου παράγουν «λυτρωτικές» δυνατότητες. Είναι στη φύση της φύσης…

Όταν λέτε συνεκτικότητα, τι εννοείτε;

Εννοώ πως όλα τα πράγματα τα ενώνει μια αόρατη ή ορατή σχέση.

Η πανδημία περιόρισε τη συνεκτικότητα της κοινωνίας;

Προφανώς…

Η τέχνη μπορεί να λειτουργήσει ως συνεκτικός ιστός σε μια κοινωνία;

Κατεξοχήν. Γι’ αυτό υπάρχουν τα μουσεία, οι συναυλίες, οι θεατρικές παραστάσεις, που ακόμη και μέσα στην πανδημία οι άνθρωποι αναζητούσαν.

Μέσα από το διαδίκτυο…

Ναι, οι άνθρωποι βρήκαν καταφύγιο στην τέχνη για να αντιμετωπίσουν την ακύρωση των συναισθημάτων τους, την ακύρωση της ταυτότητάς τους.

Την ακύρωση;

Ναι, γιατί όταν είσαι απομονωμένος σε ένα σπίτι και δεν μπορείς να έρθεις σε επαφή με άλλους ανθρώπους, τον παππού σου ας πούμε που πεθαίνει, ακυρώνονται σε ένα μεγάλο βαθμό η ανθρωπιά σου και τα συναισθήματά σου.

Κι ο λαβύρινθος με τα νήματα;

Είναι η εμπειρία του θεατή που ξεπερνώντας τα «εμπόδια» εντέλει γίνεται συν-δημιουργός. Καλείται να εξερευνήσει, «να βρει τον δρόμο του», γίνεται αυτός ο πρωταγωνιστής.

Μα τελικά αυτή είναι η ζωή!… Και τι είναι η κορδέλα του Moebius/Μέμπιους;

Είναι μαθηματικό παράδοξο… Αν βάλεις το δάχτυλό σου από τη μία πλευρά της κορδέλας και το σύρεις πάνω της, θα ξαναγυρίσεις πάλι στο ίδιο σημείο. Έχει δηλαδή μόνο μία επιφάνεια.

Είναι αυτό το μικρό γλυπτό που μπορούσε κάθε θεατής να πάρει δωρεάν;

Ναι… όπως τα μαρτυρικά αντίδωρα που δίνονται στις βαφτίσεις. Με μια κλωστή το αναρτάς μέσα στον χώρο σου και με ελάχιστο αεράκι αυτό κινείται.

Και η σχέση του έργου με την εγκατάσταση;

Το συνδέω με τη χειραψία… Τη χειραψία, που τόσο μας έχει λείψει εξαιτίας της πανδημίας. Άλλωστε χειραψία με τον εαυτό σου δεν μπορείς να κάνεις… Χρειάζονται δύο!

Σωστά.

Μα και το DNA έτσι δημιουργείται, έτσι δημιουργείται μια νέα ζωή. «Κουμπώνουν» τα νηματίδια από τον κάθε γονιό κατ’ αντιπαραλληλία, με την ίδια γεωμετρική δομή που βρίσκουμε και στο νήμα…

Γιατί Ιεροί Λόγοι του Αίλιου Αριστείδη;

Ο Αίλιος Αριστείδης ήταν ένας ρήτορας που έζησε περίπου το 180 μ.Χ. Γράφει τους «Ιερούς Λόγους» όντας ασθενής, ενδεχομένως και εν μέσω μιας πανδημίας που είχε ενσκήψει και τότε. Ένα κείμενο στο οποίο παρακολουθούμε το σώμα να νοσεί, ενώ το πνεύμα αγωνίζεται να εκφραστεί μέσω ίσως και της θεραπευτικής του λόγου.

Υπήρχε και λόγος στην εγκατάσταση;

Βεβαίως. Στο μικρό σπιτάκι που βρίσκεται στο θέατρο, κάτω από τον ίσκιο της κληματαριάς, προσφέραμε στους θεατές δροσερό νερό, το έργο-δώρο του Moebius και από το ανοιχτό παράθυρο μπορούσες να ακούσεις τον λόγο-«παραλήρημα», που εμπνεύστηκα και έγραψα κατά το παράδειγμα του Αίλιου Αριστείδη.

Τι μας αφήνει ως κληρονομιά η πανδημία;

Ο κορωνοϊός αποκάλυψε πλέον τα πολλαπλά επίπεδα που είμαστε όλοι αλληλένδετοι, αλληλεξαρτώμενοι, αδιαχώριστοι, βιολογικά και όχι μόνο, πέρα από πολιτισμικές ιδιαιτερότητες και κοινωνικές διαστρωματώσεις, πέρα από ταυτότητες και φύλα και προσωπικές προτιμήσεις, πέρα από οτιδήποτε. Μέσα από το σώμα, αυτό το σώμα που απαγορεύτηκε να κυκλοφορεί, να αγκαλιάζει, να ακουμπάει, να φιλάει, που αναπνέει με δυσκολία μέσα από τη μάσκα, την ώρα που η τεχνολογία το καθηλώνει μπροστά στη μικρή οθόνη.

Γιατί ο βωμός, ο χαλκάς που έδεναν τα ζώα και το πλέξιγκλας;

Ο βωμός, που ήταν πάντα στο Μικρό Θέατρο της Επιδαύρου, ήταν μέρος του λατρευτικού τελετουργικού. Με το πλέξιγκλας εμφατικά τον επισημαίνω και τον αναδεικνύω, μήπως και επιτέλους καταλάβουμε, μετά από 4.700.000 νεκρούς πως η κοινότητα των ανθρώπων είναι μία.

Μπορείτε να καταθέσετε την εμπειρία σας για την πανδημία εδώ