της Μαριανίνας Πάτσα

Η Λίζα Σωτίλη (Lisa Sotilis) έχει ζήσει δέκα απίθανες ζωές σε μία. Είναι μια καλλιτέχνιδα που το ταλέντο της την ξεχώρισε ως παιδί-θαύμα, έγινε θησαυρός και μούσα του Αλέξανδρου Ιόλα και δεξί χέρι του De Chirico, ο Cartier τής προσέφερε αποκλειστικό συμβόλαιο τη δεκαετία του ’70 για τον σχεδιασμό και την εκτέλεση των πλαισίων για τα ρολόγια του, και γράφει τη δική της ιστορία εδώ και δεκαετίες, με τα έργα της να εκτίθενται σε κορυφαίες αίθουσες τέχνης σε όλο τον κόσμο και τα κοσμήματά της να τα φορούν από βασίλισσες μέχρι τον Rudolf Nureyef και την Claudia Cardinale.

Η Λίζα γεννήθηκε στην Αθήνα από μια ηρωική οικογένεια, αφού ο παππούς της, ο στρατηγός Ναπολέων Σωτίλης, ήταν διοικητής της 7ης Μεραρχίας που απελευθέρωσε την πόλη των Σερρών τον Ιούνιο του 1913. Η αγάπη της για την τέχνη την ώθησε στο να κάνει κλασικές σπουδές στην Ελλάδα και στην Ακαδημία Καλών Τεχνών της Μπρέρα, στο Μιλάνο. Επίσης έχει δει τη σύζυγο του Dali με μπριζόλες στo πρόσωπο, αλλά λεπτομέρειες μπορείτε να μάθετε παρακάτω, ανάμεσα σε άλλα σουρεαλιστικά και υπέροχα που μου εξιστόρησε από το τηλέφωνο ένα πρωινό, με ενέργεια supernova που εκρήγνυται.

1. Με τον Rudolf Nureyev – άρθρο ιταλικής εφημερίδας. 2. Με τον Αλέξανδρο Ιόλα.
3. Με τον Πρόεδρο των ΗΠΑ Gerald Ford. 4. Με τον Giorgio de Chirico.

«Ήμουν η μόνη με την οποία ο Αλέξανδρος Ιόλας έκανε αποκλειστικό συμβόλαιο. Τον γνώρισα στο Βερολίνο, όταν έκανα την πρώτη μου έκθεση. Ήταν σαν οπτασία: κυματιστά μαλλιά, μεταξωτό πράσινο κοστούμι, βερικοκί πουκάμισο και γραβάτα… Μου προσέφερε αμέσως συμβόλαιο. Κι έτσι μέσα σε 24 ώρες βρέθηκα στην καλλιτεχνική αυλή του, ανάμεσα σε όλα τα ιερά τέρατα του 20ού αιώνα: Magritte, Picasso, De Chirico. Εγώ ήμουν μικρή, μέσα στην τρελή χαρά, δεν συνειδητοποίησα τίποτα. Κι έχω κρατήσει τον ίδιο χαρακτήρα από παιδί. Είμαι αυθόρμητη, ενεργητική κι έχω ένστικτο, το οποίο αφήνω να με οδηγεί πάντα. Έκανα το πρώτο μου ταξίδι στην Αμερική το ’70. Και ο πρώτος μου πελάτης ήταν ο Dali! Επρόκειτο να ανοίξω την έκθεσή μου στην γκαλερί Ιόλας. Και ξαφνικά μπαίνει μέσα ο Dali σε έξαλλη κατάσταση, μουρμούριζε, ξεφυσούσε… Ο Ιόλας τον πήρε αγκαζέ και ανέβηκαν επάνω. Δεν με σύστησε καν. Ακολουθούσα σιωπηλά και μαγεμένη. Ο Dali εξέτασε το έργο μου. Στύλωσε το ανάστημά του, τέντωσε τον λαιμό του, άρχισε να στρίβει το μουστάκι του, έβγαλε το μονοκιάλι του από την τσέπη, το έβαλε στο μάτι του και είπε: “Πολύ ενδιαφέρρρρρον”, με πολλά ρ, ώστε να κάνει εντύπωση στην ομιλία του. Και τότε μας σύστησε ο Ιόλας. Αμέσως ο Dali αγόρασε τα δύο μεγαλύτερα κομμάτια μου για τη γυναίκα του, την Gala. Τα βγάλαμε από τις βιτρίνες όπου ήταν κλειδωμένα και τα πήρε έτσι, χωρίς περιτύλιγμα. Έπειτα, με πήρε να πάμε να φάμε μαζί απέναντι, στο St. Regis hotel.

«Η Lisa Sotilis είναι ένας υπέροχος άνθρωπος, πιο νέα από πολλούς νέους, εξαιρετική παγκόσμια καλλιτέχνης, και είναι ιδιαίτερη τιμή μου που τη γνώρισα και τη φιλοξενούμε στο MANCODE με αποκλειστική συνέντευξη». -Θαλής Πιτούλης-

»Ανεβήκαμε σε μια μεγάλη σουίτα με σκούρες κουρτίνες. Και μέσα στο ημίφως είδα ένα πλάσμα απροσδιόριστο να κάθεται σε μια πολυθρόνα. Ήταν η Gala και το πρόσωπό της ήταν καλυμμένο με ωμά κρέατα! Άπλωσε τα χέρια της δεξιά κι αριστερά και της φόρεσαν τα κοσμήματα. Εγώ έβλεπα μόνο τα μάτια της να ανοιγοκλείνουν ανάμεσα στις μπριζόλες. Βλεφάρισε λίγο, είπε “ευχαριστώ” και φύγαμε. Ήταν σουρεαλιστικό. Ο δεύτερος πελάτης μου ήταν ο De Chirico όταν πήγαμε στη Ρώμη. Πήρε τρία κομμάτια για τη γυναίκα του, η οποία τον τρομοκρατούσε και τον κρατούσε υπό έλεγχο. Δυστυχώς, αυτό το τέρας μεγαλοφυΐας έζησε μια ζωή πολύ περιορισμένη. Πολλοί λένε πως τον γνώριζαν, όμως εγώ ήμουν πάντα μαζί του στο χυτήριο Bonvicini της Βερόνα και κοιμόμουν στο σπίτι του μπροστά από τα αριστουργήματά του. Και γι’ αυτό με εμπιστεύτηκε η γυναίκα του με τα έργα του και είμαι chairman του ιδρύματος De Chirico στην Ουάσιγκτον. Έχω ένα αδημοσίευτο γράμμα του Ιόλα που λέει “ό,τι έχω το αφήνω στην Ελλάδα”. Δυστυχώς, λεηλατήθηκαν τα πάντα. Ο Ιόλας είχε ανακαλύψει αγνώστους, τις Πρώτες Επιλογές, τους καλύτερους. Αυτό παραμένει το δώρο του στην ανθρωπότητα και αυτό τον δικαιώνει σε ολόκληρο τον κόσμο.

1. «Η μεταμόρφωση της Περσεφόνης», γλυπτό της Lisa Sotilis του 1973, επιχρυσωμένος μπρούντζος, με διαστάσεις 46 x 26.
2. «Αδάμ και Εύα», γλυπτό του 2007, πατιναρισμένος και γυαλισμένος μπρούντζος, 143 x 89, βάση τραπεζιού.
3. «Το ποίημα της Σαπφούς», γλυπτό του 2006, επιχρυσωμένος μπρούντζος, 58 x 60. 4. «Κόρες», πίνακας του 1986,
λάδι σε καμβά 100 x 70. 5. «Μοντέρνες Καρυάτιδες», πίνακας του 1996, λάδι σε καμβά 100 x 80.

»Ως “παιδί-θαύμα”, είχα έρθει στην Αθήνα να παρακαλέσω τον Σεφέρη αν μπορούσε να γράψει δυο λόγια για μένα, για μια μικρή Ελληνίδα από την Αθήνα που έφτασε ως το Βερολίνο. Είχε περάσει καιρός και δεν είχε ασχοληθεί. Φύγαμε με τον Ιόλα για Μιλάνο. Μόλις φτάσαμε, πήγα σε ένα στέκι καλλιτεχνών στην Μπρέρα. Εκεί γνωρίστηκα με τους θαμώνες, οι οποίοι ήθελαν να μιλήσουν στον νομπελίστα Salvatore Quasimodo, για να γράψει αυτός για μένα. Του τηλεφώνησαν και ήρθε να με βρει την επόμενη μέρα. Και μέσα από μένα ο Quasimodo ανακάλυψε την Ελλάδα. Ακύρωσε όλα τα ραντεβού του κι έμεινε μαζί μου μέχρι το βράδυ, μαζί με τη γραμματέα του που σημείωνε τα πάντα. Πήγα για ύπνο ευτυχισμένη. Θα έφευγα σε δύο μέρες, οπότε θεωρούσα απίθανο το να προλάβει να μου γράψει κάτι. Μα την επομένη μού τηλεφώνησαν για να πάω να πάρω το γραπτό. Κι ενώ περίμενα 4-5 γραμμούλες, είδα πως είχε γράψει 6-7 σελίδες. Ήταν το μεγαλύτερο κομμάτι που έγραψε για κάποιον! Και ήμουν πιτσιρίκα! Για τον De Chirico έγραψε λιγότερα! Ο Quasimodo ουσιαστικά προέβλεψε την όλη μου σταδιοδρομία. Φυσικά δεν ήταν όλα εύκολα, ειδικά για ένα κορίτσι από την Ελλάδα. Όταν με βράβευαν τις πρώτες φορές στην Ιταλία, ως άγνωστη, σαν ανακάλυπταν πως είμαι κορίτσι και Ελληνίδα, έκαναν ξανά τη διαδικασία ώστε να βάλουν δίπλα μου κι ένα αγοράκι.

O Nureyev με τη Lisa.

»Σήμερα, αν κανείς δεν είναι οργανωμένος, δεν γίνεται πασίγνωστος. Τα πράγματα έχουν αλλάξει πολύ. Πλέον ο καλλιτέχνης έχει γίνει βιομήχανος και οι περισσότεροι τα κάνουν όλα στους υπολογιστές, μόνο εγώ πάω στο χυτήριο. Και είμαι η μόνη στον κόσμο που κάνω αποκλειστικά μοναδικά κομμάτια, διότι δεν με ενδιαφέρει το χρήμα και η παραγωγή. Με ενδιαφέρει η δική μου ικανοποίηση. Και τα κοσμήματα που δημιουργώ δεν είναι απλώς κοσμήματα. Σαφώς φοριούνται, αλλά είναι μικρογλυπτική, με μια ειδική τεχνοτροπία που μόνο εγώ εφαρμόζω. Πάντα είχα ένα αστεράκι πάνω από το κεφάλι μου. Mου συμβαίνουν στη ζωή τα πιο απίθανα πράγματα και για μένα είναι κανονικά! Και αυτό είναι σωστό. Δεν με ενδιαφέρει η κανονικότητα και τα κανονικά ρεύματα, γιατί δεν έχω τίποτα κανονικό πάνω μου! Το κανονικό σήμερα το έχουμε ως δεδομένο. Αλλά δεν προχωρά έτσι ο κόσμος κι εγώ είμαι επαναστάτρια. Έχω κάνει αλλαγές, αλλά πάντα χωρίς βία. Αυτή την περίοδο, μου κάνουν αφιέρωμα στο κρατικό μουσείο στη Ρωσία. Την έκθεση την ετοίμασαν μέσα σε λίγους μήνες. Κι εγώ για πρώτη φορά ανακαλύπτω τον ανατολικό πολιτισμό, για τον οποίο στην πραγματικότητα ξέρουμε πολύ λίγα, μόνο όσα μας δίνουν εκείνοι έτοιμα. Κι ενώ ο δυτικός πολιτισμός είναι αυτός που με έχει αναδείξει, είναι ο ανατολικός που σήμερα βρίσκεται σε άνοδο. Έτσι, βρίσκομαι κι εγώ πάλι σε άνοδο, στην “εκεί” μεριά!

Η Lisa Sotilis φωτογραφημένη από τον Andy Warhol.

»Η τέχνη είναι υπεράνω όλων των πολιτικών και όχι μόνο. Και ο δυτικός κόσμος χρωστάει στην Ελλάδα. Κάθε μουσείο του κόσμου θα έπρεπε να κάνει ένα Tribute to Greece. Μία δεκάρα αν έδιναν από κάθε εισιτήριο, θα εξαλειφόταν το χρέος της Ελλάδας. Η Ελλάδα ποτέ δεν ζήτησε χρηματική αξία για τις επιστημονικές και καλλιτεχνικές της ανακαλύψεις, ενώ οι καινοτομίες και η παροχή πνευματικού πλούτου που έχει δώσει στον κόσμο είναι ανεκτίμητες. Πρέπει λοιπόν να κάνουμε ένα διεθνές γκρουπ από ανθρώπους που δεν θα έχουν την παραμικρή διάθεση να επωφεληθούν από αυτό και να σβηστεί το άδικο χρέος που μας έβαλε η Ευρώπη και θα το χρωστάνε τόσες γενιές. Δεν μπορώ να το οργανώσω εγώ, αλλά μπορώ να είμαι η νονά του εγχειρήματος και θα φροντίσω να το πάω όσο πιο μακριά μπορώ, να το φτάσω μέχρι την Κίνα. Όλα είναι θέμα ενέργειας. Και είμαι βέβαιη πως έχω έρθει εδώ με μια αποστολή και θα την ολοκληρώσω».

Φωτογραφίες: Γιάννης Βασταρδής