Του Χρήστου Ζαμπούνη 

Το 1789 η Γαλλική Επανάσταση, μαζί με τον Λουδοβίκο 16ο, έστειλε στο ικρίωμα την εμπροσθοφυλακή του καθεστώτος, δηλαδή τους αριστοκράτες. Με τον ελληνικό όρο καθιερώθηκε ν’ αποκαλούνται οι άριστοι του κράτους στους οποίους έδιναν οι βασιλείς τίτλους, είτε επειδή είχαν διακριθεί σε πολέμους –η καλύτερη περίπτωση– είτε επειδή συμμετείχαν σε άνομες συναλλαγές. Ανεξαρτήτως της προελεύσεως του τίτλου, οι βαρόνοι, κόμητες, λόρδοι, δούκες και μαρκήσιοι επί αιώνες απετέλεσαν το νωτιαίο μυελό των ευρωπαϊκών κοινωνιών. Σε δέκα κράτη της γηραιάς ηπείρου συνεχίζουν ακόμη. Δεν ήταν όλοι τους κακοί, όπως θέλει να τους παρουσιάζει η κομμουνιστική προπαγάνδα, ούτε παρηκμασμένοι όπως θέλγεται να τους παρουσιάζει ο κινηματογράφος των αριστερών σκηνοθετών. Φοβούμαι ότι θα γίνω απολογητικός εάν αρχίσω ν’ αναφέρω λαμπρά παραδείγματα επιτευγμάτων, οπότε θα το αποφύγω. Never explain, που λέει και η βασίλισσα Ελισάβετ.

Δύο αιώνες μετά τον απαγχονισμό του Louis XIV, είμαι προσκεκλημένος στο γάμο μιας κατιούσας ενός αυλικού του: της πριγκίπισσας Μαρί Λουίζ ντε Μπρέιγ. Η Μαρί Λουίζ είναι συμμαθήτρια της Α. στο γυμνάσιο και οι δεσμοί τους παραμένουν στενοί. Διάφορα μείζονα πρακτικά ζητήματα προκύπτουν, π.χ. εάν θα πάρουμε δώρο από τη λίστα γάμου ή θα επιλέξουμε από την ελεύθερη αγορά, τα οποία λύονται με συνοπτικές διαδικασίες (τότε αντελήφθην για πρώτη φορά τη σημασία του γάμου, τότε γεννήθηκε η ιδέα πρακτικού οδηγού προς μελλονύμφους). Οι γαμήλιες εκδηλώσεις διαρκούν όλο το σαββατοκύριακο και λαμβάνουν χώρα στον οικογενειακό πύργο στη Νορμανδία. Διαπιστώνω ότι ή οι «ξεβράκωτοι» (sans culottes) δεν έκαναν καλά τη δουλειά τους το 1789, ή οι αριστοκράτες έκαναν καλά τη δική τους, διατηρώντας τις περιουσίες τους και όχι μόνον. Παρότι έχουν απομείνει περίπου 5.000 οικογένειες , ασκούν μία δυσαναλόγως μεγάλη για τον αριθμό τους επιρροή στη γαλλική κοινωνία. Παρατηρώ ότι οι υπήκοοι του Μιτεράν –αυτός ήταν ο πρόεδρος τη δεκαετία του ’80 όταν έγινε ο γάμος– διακατέχονται από μία παραλλαγή του συνδρόμου της Στοκχόλμης: είναι ερωτευμένοι με τους βασιλείς που αποκεφάλισαν και ό,τι τους περιβάλλει. Πώς αλλιώς να εξηγηθεί η κυκλοφορία της ειδικευμένης στα royalties εβδομαδιαίας επιθεωρήσεως Point de Vue που τότε άγγιζε το μισό εκατομμύριο αναγνώστες. Στην τέντα που έχει στηθεί στον κήπο του Château, το ντεκόρ αποτελεί έναν ύμνο στο καλό γούστο. Είναι ακριβώς το αντίθετο απ’ ό,τι έλεγε ο Ναπολέων για την αδελφή του, ότι δηλαδή έχει πολύ γούστο, μόνο που είναι κακό. Το dinner είναι assis, δηλαδή με καρτελάκια. Σε αντίθεση με τα σύγχρονα ελληνικά δείπνα όπου το seating γίνεται αποκλειστικώς με παρεΐστικα κριτήρια, στο συγκεκριμένο δείπνο, όπως και σε αντίστοιχα, υπάρχει σπουδή για την ανάμιξη των προσκεκλημένων, ανεξαρτήτως τάξεως, φυλής και ηλικίας. Κοιτώ το καρτελάκι δίπλα μου και διαβάζω το όνομα «λαίδη Έλγιν».

“Your name is familiar to me”, απευθύνομαι στην καλοβαλμένη κυρία με την αψεγάδιαστη κουάφ.

«Γι’ αυτό θα πρέπει να συζητήσετε με τον άνδρα μου», με παραπέμπει σ’ έναν ροδομάγουλο κύριο απέναντί της. Ο λόρδος Έλγιν είναι απόγονος του ανθρώπου που με φιρμάνι του σουλτάνου απογύμνωσε την Ακρόπολη από τα γλυπτά του Πραξιτέλη. Με το θράσος της άγνοιας, του ζητώ μία συνέντευξη. Προς μεγάλη μου έκπληξη, δέχεται.

Λίγες ημέρες αργότερα πετάμε από το Παρίσι με το φωτογράφο Ευάγγελο Ρασσιά με προορισμό το Εδιμβούργο, απεσταλμένοι του περιοδικού ΕΝΑ (σ.σ. Δράττομαι της ευκαιρίας ν’ αναπολήσω την εποχή του Γιώργου Κοσκωτά στον Τύπο, εποχή υψηλών προδιαγραφών και διεθνών διαστάσεων. Το ίδιο ανανεωτικό πνεύμα θα συναντήσω δεκαπέντε χρόνια αργότερα στις εκδόσεις Λυμπέρη). Από τη συνομιλία μας με τον σκωτσέζο λόρδο κρατώ δύο σημεία. Το πρώτο, ότι ακολούθως με μία παράγραφο του συμφωνητικού μεταξύ του προγόνου του και του Βρετανικού Μουσείου, “the marbles should not be removed”, «τα μάρμαρα δεν μπορούν να μετακινηθούν», αλλιώς θα επανέλθουν στην κατοχή του πωλητή. Το δεύτερο αναφέρεται σ’ έναν άλλο πρόγονό του, το λόρδο Κόχραν, που οργάνωσε το ελληνικό Ναυτικό μετεπαναστατικώς. Η συνέντευξη θα κάνει αίσθηση και θα προκαλέσει την οργίλη αντίδραση της τότε υπουργού Πολιτισμού Μελίνας Μερκούρη, που ηγείται της εκστρατείας επιστροφής των «ελγινείων».

Δέκα χρόνια αργότερα θα ξαναταξιδέψω, απεσταλμένος αυτή τη φορά του Figaro Magazine, για να κάνω το ίδιο θέμα. Ο διευθυντής-αριστοκράτης Πατρίς ντε Πλανκέτ του περιοδικού αγαλλιάζει όταν του προτείνω μία ιστορία που ενοχλεί τους Άγγλους. Είναι κι αυτός υπέρ της επιστροφής των μαρμάρων· όχι των γαλλικών –Αφροδίτη της Μήλου, Νίκη της Σαμοθράκης –, μόνο των αγγλικών.

Απόσπασμα από τις ιστορίες ενός παιδήλικα.